Bij Lukas 5:4
Aan de rand van een meer verdringt het volk zich om Jezus. De mensen willen horen wat hij te zeggen heeft. Het is te druk. Jezus stapt in een vissersbootje en vraagt de eigenaar om een eindje van het land weg te varen. Vanuit de boot kan hij de menigte beter onderricht geven. Als hij uitgesproken is, zegt hij tegen Simon, de visser: ‘Vaar naar diep water en gooi jullie netten uit om vis te vangen.’
Vissen! Wat een beeld! Je diept dieren die in de dimensie van het water leven op. Dat wat onder water is, haal je boven. Dat wat in het donker is, breng je aan het licht. Het water, zeker diep water, staat in dit beeld symbool voor het onbewuste. Als je vist, haal je dus ‘dingen’ uit je onbewuste omhoog. Je diept ze op, brengt ze aan het licht en maakt je ze bewust. Het is de taak van de mens die heel wil worden. Die helemaal wil leven. Schaduwwerk noemde Carl Gustav Jung dat. Onderzoek jezelf en probeer dat te ontdekken wat jij onder water hebt gestopt in eerdere perioden van je leven. Wat je in je onbewuste hebt opgeslagen. De oude pijn die je verdrongen hebt, gebeurtenissen waar je liever niet aan herinnerd wilt worden, maar ook talenten die je niet hebt kunnen ontwikkelen, mogelijkheden van jou die onbenut zijn gelaten. Dat alles verblijft in de schaduw van je ziel.
Dat is de opdracht aan de mens die ten volle wil leven: dat alles integreren in wie jij bent. Alles opdiepen, alles aan het licht brengen, alles onder ogen zien en omarmen. Je helemaal eigen maken. Dat is niet op een achternamiddag gedaan, het is echt een levenstaak. En misschien ben je er wel nooit mee klaar. Maar hoe meer je opvist, hoe beter. Want dat wat je verborgen houdt, roert zich toch in je binnenste. Het kost steeds meer energie om het weg te duwen – alsof je tien ballonnen tegelijkertijd onder water wilt houden. Dat wat je boven water brengt en recht in de ogen kijkt, terwijl je zegt: Ja, ook dit hoort helemaal bij mij – dat komt tot rust. Juist omdat het gezien is.
In deze maatschappij is er weinig aandacht en nauwelijks waardering voor deze grote taak. Er is geen tijd voor de trage vragen die bij het proces van mens-worden horen. De nadruk ligt op groei, ontwikkeling, presteren en renderen. Op sneller-sneller-sneller en meer-meer-meer. Geen wonder dat mensen op steeds jongere leeftijd tegen een burn-out aanlopen. Want wie zijn binnenkant niet kent, kan moeilijk zijn wie hij is en leven en werken van binnenuit, of, als dat je meer aanspreekt: naar zijn roeping. Het gevaar dat je aan jezelf voorbij leeft, is groot. We leven in een speedboot-maatschappij, zegt de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter. En ja, vanuit een speedboot is het lastig vissen.
Jezus vraagt Simon verder van het land weg te varen. Om de haven, het strand, de maatschappij achter zich te laten. Niet permanent, maar voor deze opdracht: om zijn netten uit te werpen in diep water. Trek je tijdelijk terug, werp je netten uit en haal boven wat zich laat vangen.
Ik kom net weer terug van een retraite in het klooster in Huissen. Met een groep van twaalf deelnemers zaten we twee dagen bijeen en bogen ons over een paar teksten van de middeleeuwse mysticus Meester Eckhart. We verkenden met elkaar wat hij aan trage vragen oproept en welke richting zijn woorden ons wijzen voor onze persoonlijke levensweg. Voor mij is dit soort werk van levensbelang. Niet omdat ik doodga als ik het niet doe, maar het helpt mij om tot leven te komen. Dat hoeft niet per se met Meester Eckhart, het hoeft ook niet per se in een klooster, maar de beweging is duidelijk: je tijdelijk terugtrekken naar dieper water, daar je bootje stilleggen en je netten uitgooien om op te diepen wat je op te diepen hebt.