Bij Handelingen 1:9
De tijd kent verschillende ritmes en het zogenaamde kerkelijk jaar is er een van. Dat begint met advent en daarna volgen de grote feesten: Kerst, Pasen en Pinksteren. De geboorte van Jezus, de opstanding van Christus en het feest van de Geest. Jezus komt ons tegemoet als mens in levende lijve met kerst en na zijn opstanding verschijnt hij aan zijn leerlingen. Vandaag is het Hemelvaart, het laatste station vóór Pinksteren. Voordat de Geest de mensen in vuur en vlam kan zetten, moet er zelfs aan de geestelijke verschijningen van Jezus een einde komen. Hij wordt ten hemel opgenomen, zoals het verhaal vertelt. Jezus moet verdwijnen om ruimte te maken voor Christus. Of misschien beter: alle uiterlijke vormen van Christus moeten verdwijnen om ons de ogen te openen voor zijn innerlijke aanwezigheid in alles en iedereen.
Ik heb Jezus natuurlijk nooit gekend. Ik leef twintig eeuwen na hem en ook nog eens in een ander deel van de wereld. De leerlingen en vele anderen van destijds en daar – díe hebben hem gekend. Gezien, gehoord, meegemaakt. Mee gelachen en gespeeld. Door zijn woorden of zijn uitstraling geraakt en veranderd. Zij vereenzelvigden hem met zijn fysieke aanwezigheid. Voor hem was hij lichamelijk nabij, zichtbaar; daar komt natuurlijk een einde aan. Maar dat wil niet zeggen dat er een einde komt aan zijn wezen. Dat hebben ze na Pasen ervaren: hij verscheen nog een paar keer aan hen. Maar ook op die verschijningen moeten ze zich niet blind staren. Alle zichtbare, uiterlijke manieren van verschijnen moeten vervliegen om ruimte te maken voor de meest innerlijke manier van aanwezigheid. De uiterlijke Christus wordt verhuld, omgeven door een wolk, niet meer zichtbaar. Dat richt de blik naar binnen; daar zullen de leerlingen hem moeten gaan ontdekken.
Ik heb Jezus op die manier nooit gekend; ik heb hem nooit in levende lijve gezien en moet het doen met de verhalen en wat mensen mij verteld hebben. Maar ook daaruit kan ik een uiterlijk beeld van Jezus hebben. Ik kan hem bijvoorbeeld zien als iemand die omwille van mij naar de aarde is gekomen om daar voor mij te sterven. Ik kan hem zien als mijn persoonlijke verlosser; de rechter die uiteindelijk de bokken van de schapen zal scheiden en recht zal breien wat hier op aarde krom is; iemand die aanbeden moet worden om hem gunstig te stemmen, of vooral uitbundig bedankt. Allemaal uiterlijke beelden van hem, die natuurlijk iets zeggen over zijn wezen, want ze verwijzen ernaar, maar ze vallen er zeker niet mee samen.
Om Christus innerlijk te gaan herkennen, moet Jezus verdwijnen. De uiterlijkheid van de verschijning van Jezus zit het ervaren van zijn innerlijke aanwezigheid in de weg. Dat zullen de meeste mensen herkennen. Ik denk terug aan een man, die zijn levenseinde onder ogen moest zien en het zo moeilijk vond om zijn vrouw alleen achter te laten. Zij zei: ‘Natuurlijk vind ik het ook moeilijk en ben ik straks eindeloos verdrietig en eenzaam. Maar ik weet ook: straks ben je nog steeds bij me, maar op een heel andere manier. Je zult me nog steeds bemoedigen als ik onzeker ben en me helpen mijn weg door het leven te vinden.’ Ik denk ook aan mijn grootmoeder, die nog steeds troostend nabij kan zijn als ik het moeilijk heb; nabijer zelfs dan ze tijdens haar leven kon zijn. Onze doden zijn lichamelijk niet meer bij ons, maar dat maakt hun aanwezigheid niet minder reëel.
Jezus kon bij of met de leerlingen zijn. Beperkt in tijd en plaats. Als zijn lichamelijke gestalte verdwijnt ten gunste van zijn geestelijke, innerlijke aanwezigheid, is het ineens mogelijk: Christus is altijd en overal op gelijke wijze tegenwoordig. ‘Blijf in mij, zoals ik in u’, drukt hij zijn leerlingen op het hart vlak voor zijn dood. Het in-zijn van Christus is er; wij zijn het die in- en uitgaan. We moeten moeite doen of ons ervan bewust zijn of ervoor kiezen om ‘in’ te blijven. Wat in ieder geval helpt is Jezus telkens weer ten hemel laten varen. Je ervan bewust zijn dat de verhalen die je leest of hoort, natuurlijk gaan over iemand lang geleden ver weg, maar vooral over jou – over jouw leven, hier en nu. Over dat, wat Christus heet in jou.